الأضحویة فی المعاد (ترجمه)«ترجمه رساله اضحویة ابوعلی سینا»، اثری است که توسط مترجمی ناشناخته به احتمال زیاد در قرن ششم هجری از «رساله اضحویة»ابن سینا تهیه گردیده است. ۱ - گزارش محتوارساله اضحویة پژوهشی است، عالمانه و عارفانه در امر معاد که توسط ابن سینا نگاشته شده، به ضمیمه تکمله ای سودمند از کیمیای سعادت امام محمد غزالی به نام «معرفت آخرت» که به قلم خود امام غزالی نگاشته شده و توسط مصحح «ترجمه رساله اضحویة» بدان ضمیمه گشته است. ابن سینا در این رساله به هنگام بحث درباره رستاخیز- چون فیلسوفان آشنا با تصوف و عرفان - با منطق عقل به انتقاد و توضیح گفته های گروه موافق و مخالف با بیانی روشن و پیراسته پرداخته و ضمن بحث تا حد ممکن اندکی از عقاید خویش را با تصریح یا اشاره بیان داشته است. ۲ - سبب نامگذاریدر سبب نامگذاری این رساله برخی از محققان بر اثر واژه «اضحویه» و دقت در سبک سخن مؤلف، در مقدمه این رساله، نتیجه گرفته اند که چون ابن سینا این رساله را به مناسبت عید اضحی نگاشته، اضحویه نام گرفته است. چنانکه رساله نیروزیه را به مناسبت عید نوروز تصنیف کرده بود. اما مصحح با این دیدگاه موافق نیست و معتقد است، بهترین شاهد بر عدم صحت این دیدگاه عدم تناسب موضوع رساله اضحویه (معاد) با عید اضحی است. ابن سینا در این رساله درباره حقیقت معاد و رستاخیز، اختلاف دیدگاه‌ها درباره آن سخن گفته و به رد و ابطال دیدگاه طرفداران تناسخ براساس براهین عقلی و فلسفی پرداخته و از وجوب معاد سخن به میان آورده است. [۱]
ترجمه رساله اضحويه، ابن سينا، ص۱۳.
۳ - رساله اضحویه و معرفت آخرتلازم به ذکر است، متن عربی پیشگفتار ابن سینا بر رساله اضحویه در آغاز همه نسخه های خطی برجای مانده از این رساله موجود است؛ ولی مترجم بی نام و نشان نسخه فارسی- به علل ناپیدا- از برگرداندن آن به فارسی چشم پوشیده است. [۲]
ترجمه رساله اضحويه، ابن سينا، ص۳۳.
از این رو مصحح رساله به ترجمه آن پرداخته است. در رساله «معرفت آخرت» امام محمد غزالی که بدین ترجمه ضمیمه گشته است به موضوعاتی؛ چون: بهشت و دوزخ کالبدی و روحانی، حقیقت مرگ، معنی حشر و نشر و بعث و اعادت، مشاهده بهشت و دوزخ در این دنیا، معنی عذاب قبر و حقیقت و درجات آن، راه آزمایش ایمنی از عذاب قبر، منازل سیر و سفر روح در دنیا و... پرداخته شده است. در مقام مقایسه این دو رساله درمی یابیم که ابن سینا با نگرشی فلسفی به موضوع معاد پرداخته و امام محمد غزالی نسبت به موضوع شناخت آخرت، نگرش عرفانی را برگزیده است. مصحح «ترجمه رساله اضحویه» مقدمه ای تفصیلی بر اثر حاضر نگاشته و در پایان ترجمه رساله تعلیقاتی بدان افزوده است. [۳]
ترجمه رساله اضحويه، ابن سينا، ص۱۲۱.
۴ - نسخه شناسیمتن فارسی رساله اضحویه دارای سه نسخه خطی است. نسخه‌ای که در اختیار مصحح رساله آقای دکتر سید حسین خدیوجم قرار داشته و دو نسخه موجود در کتابخانه های شهرهای دوشنبه و تاشکند. نسخه حاضر در برنامه با استفاده از نسخه چاپی اضحویه که براساس نسخه مصحح آقای خدیوجم و نیز نسخه های کتابخانه های دوشنبه و تاشکند تصحیح و تحشیه گردیده و از سوی «شعبه فلسفه» وابسته به آکادمی علوم تاجیکستان شوروی به سال ۱۹۸۰ م چاپ و منتشر شده بود، تهیه گردیده است. رساله «معرفت آخرت» امام محمد غزالی نیز توجه مصحح به نسخه حاضر افزوده گشته است. [۴]
ترجمه رساله اضحويه، ابن سينا، ص۹۵.
۵ - منبع کتاب۱. مقدمه مصحح رساله آقای حسین خدیوجم. ۲. متن «رساله اضحویه» و رساله «معرفت آخرت». ۶ - پانویس
۷ - منبعنرم افزار حکیم بوعلی سینا، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |